Markery nowotworowe to specyficzne antygeny (impulsy), które wykrywa się we krwi w przypadku obecności w organizmie niektórych nowotworów złośliwych.
Należy zauważyć, że prawidłowy poziom markerów nowotworowych nie oznacza obecności blaszki miażdżycowej, podobnie jak podwyższony poziom nie oznacza jej obecności. Podwyższony poziom markerów nowotworowych obserwuje się również w procesach zapalnych. Dlatego badania krwi na obecność markerów nowotworowych mają jedynie drugorzędne znaczenie.
Dlatego zarówno w badaniach przesiewowych (wykrywanie blaszek miażdżycowych we wczesnych stadiach), jak i w praktyce klinicznej, zastosowanie markerów nowotworowych jest bardzo ograniczone. Wykrywanie markerów nowotworowych jest ważne głównie w przypadku złośliwego raka jelita krętego i raka gruczołu przedodźwiernikowego.
Jeśli wykrywa się podwyższony poziom jednego z markerów, konieczne są dodatkowe badania, bez których nie można postawić diagnozy szczątkowej.
Jeśli rozpoznanie raka zostanie potwierdzone, a poziom markerów nowotworowych jest wysoki, dynamika ich poziomu w czasie pozwala na ominięcie metod leczenia.
Co to są biomarkery?
Biomarkery to substancje, które są wykrywane w tkankach i żebrach pacjenta w podwyższonym stężeniu. Termin „marker nowotworowy” jest używany tylko w onkologii, ale biomarkery mają bardziej ogólny charakter.
Biomarkery mogą być wykorzystywane jako wskaźniki:
- Wskaźnik obecności/braku nowotworu.
- Wskaźnik skuteczności leków.
- Kryterium skuteczności w badaniach klinicznych.
- Określenie odpowiedzi na leczenie.
- Charakterystyka bezpieczeństwa/toksyczności produktów leczniczych.
- Wykorzystują do poszukiwania mechanizmów działania leków.
Dlatego biomarkery – to nowoczesna możliwość jednoznacznej identyfikacji patologii, stadium choroby, a także właściwego doboru leków i terapii.
Aby prawidłowo wybrać biomarkery do badania, należy odpowiedzieć na dwa pytania:
Jaki jest konkretny cel stosowania biomarkera (wykrywanie nowotworów we wczesnym stadium, ocena wpływu leków na postęp choroby, identyfikacja celu działania leku)?
Prawidłowy i właściwy wybór biomarkera w naturalny sposób decyduje o ważności wyniku badania. Zadanie to może wykonać jedynie profesjonalny onkolog.
Kiedy potrzebne są markery onkologiczne?
Jeśli chodzi o onkologię, to jeśli u danej osoby występują wysokie czynniki ryzyka zachorowania na raka lub ma ona jakiekolwiek obawy z tym związane, z pewnością powinna skontaktować się z onkologiem i wykonać badanie krwi w celu określenia poziomu markerów nowotworowych.
Jeśli nowotwór został już wykryty, można zastosować marker onkologiczny w celu wybrania najskuteczniejszej metody leczenia.
To ważne, aby o tym wiedzieć! Kategorycznie nie zaleca się wykonywania samokontroli bez zalecenia lekarza onkologa. W takim przypadku można bowiem uzyskać zarówno niespodziewanie negatywne, jak i bardzo pozytywne wyniki, których nie da się usunąć bez pomocy lekarza. Skutkiem tego jest niepokój pacjenta, powikłania i szybki rozwój procesów płytkowych.
Jednocześnie należy pamiętać, że obecność różnych chorób przewlekłych, stres, procesy zapalne, infekcje, zaburzenia hormonalne mogą również dawać niemiarodajne wskaźniki poziomu stężenia markerów nowotworowych, co oznacza, że nie należy poprzestawać na jednej analizie.
Ponadto nie ma uniwersalnego biomarkera pulchnego, który można by znaleźć w każdym typie nowotworu. Dlatego ważną rolę odgrywa tu wysoki profesjonalizm onkologa, który wybiera do badania najbardziej odpowiedni marker pulchny.
Jak i kiedy stosuje się markery nowotworowe?
Różne markery nowotworowe mogą wskazywać na różne rodzaje nowotworów. Tylko w wyjątkowych przypadkach kilka markerów może wskazywać na ten sam typ nowotworu lub, alternatywnie, ten sam marker może wskazywać na kilka różnych typów nowotworów.
Dlatego w celu zapewnienia wiarygodności wyników przeprowadza się pojedynczą analizę z użyciem kilku rodzajów biomarkerów.
Badanie służy do wykrywania określonego typu nowotworu:
- PSA (marker raka swoistego dla prostaty).
Antygen ten wytwarza się przez komórki złośliwego guza prostaty. Normalny poziom markerów nowotworowych wynosi – 4 ng/ml. Przeszacowanie tej wartości wskazuje na możliwość wystąpienia raka gruczołu krokowego.
- CA-125 i NA-4 (specyficzny antygen gruczołowy)
Marker ten nie powinien przekraczać 35 jednostek/ml. CA-125 może być także wykrywany w raku piersi i nowotworach złośliwych oskrzeli.
- CEA lub REA (antygen karcinoembrionalny)
Standardowa wartość tego markera wynosi 5 ng/ml, a każda wartość powyżej tej wartości wymaga dodatkowych badań. Wysokie stężenie tego antygenu może wskazywać na rozwój raka żołądka, jelit, macicy, piersi, trzustki i tarczycy.
- AFP (alfa-fetoproteina)
AFP (alfa-fetoproteina) wykorzystuje się do diagnozowania raka wątroby. Norma dla antygenu wynosi 15 ng/ml. AFP stosuje się do wykrywania raka jajników, jąder i guzów przewodu pokarmowego.
Podsumowując, chcielibyśmy jeszcze raz podkreślić, że nieprawidłowe wyniki badań nie są ostatecznym wskazaniem do rozpoznania raka! Kompetentny onkolog zawsze dopuści dodatkowe metody diagnostyczne, które mogą potwierdzić lub uwiarygodnić rozpoznanie.